W Ratuszu Staromiejskim odbywa się tymczasowa ekspozycja zatytułowana „Formy piernikarskie w polskich kolekcjach muzealnych”. To dzieło współpracy, zaangażowania i życzliwości zarządu i pracowników 25 muzeów z całego kraju.
Przygotowanie wystawy to rezultat dwuletnich badań przeprowadzonych przez personel Działu Historii Toruńskiego Piernikarstwa w Muzeum Okręgowym w Toruniu. Celem tego przedsięwzięcia jest pokazanie bogactwa muzealnych zbiorów, a także zwrócenie uwagi na piękno i artystyczność kryjącą się w tych często małych i skromnych drewnianych formach. Jest to pierwsza próba ukazania stanu muzealnych kolekcji form piernikarskich w Polsce, a także najbardziej rozbudowana prezentacja tych form w Muzeum Okręgowym w Toruniu od prawie pół wieku.
Do wystawy dołączono katalog, który stanowi pierwsze tak szczegółowe opracowanie kolekcji form piernikarskich w Polsce. Katalog ten stanowi bazę wiedzy o polskich tradycjach piernikarskich i związanych z nimi zasobów muzealnych. Jest to także punkt wyjścia do dalszych badań i poszukiwań, a jednocześnie próba zwrócenia uwagi na potencjał tkwiący w tych drewnianych obiektach – badawczy, konserwatorski i edukacyjny, który nie zawsze jest w pełni wykorzystany.
Projekt ten został finansowo wsparty przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Muzeum Okręgowe w Toruniu zaprosiło do współpracy instytucje, które mogą poszczycić się znaczącymi kolekcjami form piernikarskich. Wybór był oparty na takich kryteriach jak jakość i artystyczna wartość obiektów, ich ilość, pochodzenie kolekcji, tradycje piernikarskie oraz związki z Toruniem jako ważnym miejscem piernikarstwa w Polsce.
Na wystawę obiekty, zdjęcia oraz teksty do publikacji użyczyły muzea z całej Polski. Dodatkowym elementem promującym projekt jest „wirtualny spacer” po ekspozycji, co umożliwi zwiedzanie wystawy dla wszystkich, którzy z różnych powodów nie będą mogli osobiście przybyć do Torunia.
Ekspozycja prezentująca formy piernikarskie pochodzące z różnych zakątków Polski będzie dostępna od 23 listopada 2024 r. do 2 marca 2025 r.
Drewniane formy do pierników to nie tylko pozostałość po dawnych warsztatach snycerzy i piernikarzy, to także materialne świadectwo naszej piernikarskiej historii i tradycji. Wiele pięknych, zabytkowych form przetrwało do naszych czasów, znajdując swój azyl w muzeach na terenie całej Europy.
Takie formy przechowują również polskie muzea, ale najczęściej można je spotkać w muzealnych magazynach. Twórcami form byli najczęściej anonimowi autorzy. Rzeźbili je sami piernikarze, zwłaszcza na początku swojej kariery, ale równie często tworzyli je specjaliści w tym rzemiośle – snycerze.
Formy wykonywano z twardego drewna, co pozwalało na precyzyjne rzeźbienie wzorów. Za pomocą specjalistycznych narzędzi – różnej wielkości i kształtów dłut – rzeźbiarz wycinał wcześniej naszkicowane linie. Różna głębokość nacięć na formie pozwalała na uzyskanie bardziej lub mniej wypukłych dekoracji pierników. To właśnie formy do pierników decydowały o estetycznym wyglądzie tych korzennych wypieków.